Robert Barełkowski | West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland

Ku zintegrowanej ochronie zabytkowego zasobu sieciowego architektury wież ciśnień w Polsce Zachodniej.

W niniejszym artykule sieć kolejowych wież ciśnień rozpatrywana jest jako grupa obiektów architektonicznych tworzących system wielowymiarowych powiązań – zabytkowy zasób sieciowy architektury (HiNAR). HiNAR funkcjonuje w wymiarach: technologicznym, odzwierciedlającym techniczno-procesualne podstawy powstania i funkcjonowania wież jako obiektów kolejowych; organizacyjnym, jako obiekt obsługujący konkretne połączenia komunikacyjne; typologicznym, w skalach – lokalnej/regionalnej, krajowej lub międzynarodowej. Postrzeganie pojedynczej wieży jako obiektu architektonicznego nie pozwala ocenić jej znaczenia, a co za tym idzie, skategoryzować w sposób prawidłowy obiektu pod względem potrzeb ochrony konserwatorskiej, konieczne jest bowiem uznanie roli, jaką może ona pełnić w szerszym wymiarze.

Słowa kluczowe: kolejowe wieże ciśnień, architektura historyczna, dziedzictwo przemysłowe, zbiorniki wodne, historia kole.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2375-4257
Towards the integrated protection of historic networked architectural resource of water towers in Western Poland.

The present paper treats the network of railway water towers as a group of architectural objects forming the system of multi-dimensional connections - historic networked architectural resource (HiNAR). HiNAR functions within dimensions: technological one, reflecting technical and processrelated basis of the erection and functioning of towers as railway facilities; the organisational one as an object serving specific transport connections; the typological one at levels – local/regional, national or international. Perceiving a single tower as an architectural object does not allow to assess its significance and thus to correctly categorise the object in connection with the needs of conservator’s protection, as it is necessary to accept the role that it may be serving in a broader dimension.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.B-01
Keywords: railway water towers, historic architecture, industrial heritage, railway water reservoirs, history of railway.

Aleksandra Kuśmierska | Cracow University of Technology, Poland

Ośrodki jeździeckie – analiza architektury w kontekście funkcjonalnym i estetycznym.

W Polsce i na świecie powstaje coraz więcej ośrodków jeździeckich. Obiekty te powinny być projektowane w taki sposób, aby spełniały zarówno potrzeby ludzi (jeźdźców), jak i koni, zachowując równocześnie wysokie walory architektoniczne. Obiekty hippiczne mają zróżnicowany program użytkowy w zależności od ich przeznaczenia. Profil ośrodka jeździeckiego będzie miał bezpośredni wpływ na jego architekturę – w kontekście funkcjonalnym i estetycznym. Autorka analizuje zagraniczne przykłady obiektów hippicznych o zróżnicowanej wielkości w celu ukazania ich różnorodności.

Słowa kluczowe: architektura, hala jeździecka, ośrodek jeździecki, stajnia.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1491-3631
Equestrian facilities: architecture analysis in functional and aesthetic contexts.

An increasing number of equestrian facilities are being built in Poland and around the world. These premises should be designed to meet the needs of both people (the riders) and horses, while retaining high architectural value. Hippic buildings have a diverse use programme depending on their purpose. The profile of an equestrian facility directly affects its architecture in both functional and aesthetic contexts. The author analysed foreign cases of hippic buildings of varying size to present their diversity.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.B-02
Keywords: architecture, equestrian facility, riding hall, stable.

Paweł Maryńczuk | Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Poland

Zasadnicze cechy reprezentacji diagramowych w twórczym projektowaniu architektonicznym.

W niniejszym artykule podjęto próbę wyróżnienia podstawowych własności diagramu jako typu reprezentacji przeciwstawionego reprezentacji czysto symbolicznej. Zamysł autora jest taki, aby przedstawić własności diagramów architektonicznych jako takich i poddać analizie ich rolę w dowodach, czy szerzej, w różnych postaciach uzasadniania reprezentacji diagramowych. Tych dwóch aspektów nie można jednak w pełni oddzielić - charakterystyczne cechy diagramów są oczywiście związane również z charakterystycznymi własnościami procesów poznawczych z nimi związanych. Rozważania ukażą, jak różnorodne mogą być diagramy, typy myślenia oraz role, jakie reprezentacje mogą odgrywać w poznaniu architektonicznym.

Słowa kluczowe: proces projektowania, cechy diagramów, procesy poznawcze, sposoby prezentacji.

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0627-3061
Essential characteristics of diagrammatic representations in creative architectural design.

In this paper I attempt to identify the fundamental properties of the diagram as a form of representation in opposition to purely symbolic representation The author’s intent is to present the characteristics of architectural diagrams as they are and to analyse their role in argumentation, or, more broadly, in various forms of justifying diagrammatic representations. However, these two aspects cannot be fully separated from each other – the distinctive features of diagrams are of course tied with the distinctive properties of cognitive processes associated with them. This discussion will present just how diverse diagrams and types of thinking can be, and the wide range of roles that representations can play in architectural cognitionKey words: design process, diagram features, diagram thinking, cognitive processes, presentation methods, philosophical problems.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.B-03
Keywords: design process, diagram features, cognitive processes, presentation methods.

Beata Raś | Rzeszów University of Technology, Poland

Specyfika układu i kompozycji zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w powiecie Ropczycko-Sędziszowskim.

Głównym celem artykułu jest ukazanie znaczenia ładu przestrzennego dotyczącego w szczególności architektury mieszkalnej jednorodzinnej powiatu ropczycko-sędziszowskiego. Architektura jednorodzinna małych miast Podkarpacia stanowi większość zabudowy i określa ich krajobraz. Nawiązując do architektury regionalnej wybranego obszaru oraz do współczesnych praktyk zagranicznych w temacie regionalizmu krytycznego, autor określa najważniejsze cechy zabudowy regionalnej oraz rozwiązania, które mogą stanowić wytyczną do projektowania budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Charakterystyka podkreśla wartość tradycyjnej architektury mieszkaniowej, przyczyniając się do zwrócenia uwagi na zachowanie ładu przestrzennego oraz budowanie tożsamości regionu.

Słowa kluczowe: architektura regionalna, regionalizm krytyczny, zabudowa jednorodzinna.

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3520-6183
The special feature of the single-family residential planning and composition in the Ropczyce and Sędziszów poviat.

The main aim of the article is to show the significance of the spatial order concerning, in particular, the single-family residential architecture of the Ropczyce and Sędziszów poviat. Single-family architecture of small towns in the Subcarpathian region constitutes the majority of buildings and defines their landscape. Referring to the regional architecture of the selected area and to contemporary foreign practices in the subject of critical regionalism, the author defines the most important features of regional development and solutions that may be a guideline for the design of singlefamily residential buildings. The characteristics emphasize the value of traditional housing architecture, contributing to drawing attention to the preservation of spatial order and building the identity of the region.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.B-04
Keywords: regional architecture, critical regionalism, single-family housing.

Malwina Tubielewicz-Michalczuk | Czestochowa University of Technology, Poland

Wybrane przykłady budynków pełniących rolę edukacyjną na przykładzie Częstochowy.

W artykule zaprezentowano pięć wybranych obiektów architektonicznych Częstochowy miasta, położonego w południowej części Polski, znanego na całym świecie z pieszego pielgrzymowania, którego celem jest Jasna Góra. Przedstawiono, w jaki sposób architekci projektując pomysłowe i nowoczesne obiekty budowlane, jednocześnie dokonują rewitalizacji starych z odległą przeszłością, tworząc miejsca architektoniczno-krajobrazowe upowszechniające i przybliżające wiedzę humanistyczną, historyczną, przyrodniczą zarówno mieszkańcom, jak i przybyszom. Prowadzone badania dotyczą budynków, które oprócz różnych funkcji pełnią rolę edukacyjną. W każdym z nich widoczna jest dbałość architektów o zachowanie ciągłości kulturowej i przestrzennej miasta, które prawa miejskie otrzymało w XIV wieku.

Słowa kluczowe: architektura, Częstochowa, edukacja, przestrzeń kulturowa.

ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6754-9370
Selected educational buildings and their role in contemporary education, on the example of Częstochowa.

The article presents five selected architectural objects of Częstochowa, a city located in the southern part of Poland, known all over the world for the foot pilgrimage, the goal of which is Jasna Góra. It is presented how architects, when designing ingenious and modern buildings, at the same time revitalize the past, creating architectural and landscape places that disseminate and bring humanistic, historical and natural knowledge closer to both the residents and newcomers. The research concerns buildings that, in contrast to various functions, play an educational role. In each of them, the architects maintain the cultural and spatial continuity of the city, which received the town rights in the fourteenth century.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.B-05
Keywords: architecture, cultural space, Częstochowa, education.

Dorota Warych-Mitas, Anna Włoszczyńska-Lewińska | PIU DESIGN Sp.z o.o., Poland

Drzwi uchylnych szklanych, nowe rozwiązania.

Celem badań było opracowanie oraz wdrożenie na rynek polski oraz międzynarodowy technologii drzwi szklanych – kompozytowych z listwą uchylną zintegrowaną z ościeżnicą ukrytą w ścianie. W wyniku tych badań powstały nowe rozwiązania technologiczne w stosunku do tradycyjnych drzwi szklanych, likwidujące obecne ograniczenia, co do wysokości, szerokości, ciężaru i możliwości zastosowania szkła kompozytowego opartego na bazie szkła z wypełnieniem. Badania zostały przeprowadzone według schematu TRL – poziomów gotowości technologicznej.

Słowa kluczowe: drzwi szklane z wypełnieniem, drzwi szklane z ukrytą aluminiową ościeżnicą.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8310-2437 https://orcid.org/0000-0002-1093-0581
Glass hinged door system, new solutions system.

The aim of the research was to develop a technology for glass – composite doors with a tilting slat integrated with the frame hidden in the wall, and to implement it on the Polish and international markets. The research has resulted in new technological solutions in relation to conventional glass doors, eliminating the current limitations in terms of height, width, weight and applicability of composite glass based on glass with infill. The study was conducted following the TRL (Technology Readiness Levels) system.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.B-06
Keywords: glass door with infill, glass door with concealed aluminium frame.

Grzegorz Wojtkun | West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland

Nietwórcze i twórcze aspekty własności intelektualnej na marginesie dokonań w zakresie architektury oraz kosztorysowania.

W niniejszym artykule podjęto kwestię domniemania, że projekt architektoniczny każdorazowo stanowił dokonanie o twórczym charakterze. Zagadnienie utworu jako rezultatu twórczej pracy człowieka wraz z prawnoautorskimi tego następstwami stało się nicią wiodącą w relacjonowaniu badań. Jednocześnie podniesiono twórczy aspekt dokonań branżowych, w tym wypadku pracy kosztorysowej. Wszystko to przedstawiono na tle rozważań ogólnych dotyczących własności intelektualnej wskazując jednocześnie na wypadki bezskutecznego z legislacyjnego punktu widzenia ustalenia autorstwa utworu.

Słowa kluczowe: automatyzacja projektowania architektonicznego, modelowanie parametryczne, prawnoautorska ochrona twórczości architektonicznej i kosztorysowej, utwór osierocony.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8017-6238
Non-creative and creative aspects of intellectual property on the margins of architectural and cost assessment achievements.

This paper discusses the supposition that an architectural design is, in every case, a creative act. The problem of the work as a result of creative human labour, along with its copyright-related consequences, has become a leading theme in reporting the research. The creative aspect of professional endeavours was also raised, in this case, cost assessment. All this is presented against a backdrop of a general discussion on intellectual property while also pointing to cases of legislatively futile attempts at establishing authorship.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.B-07
Keywords: rchitectural design automation, parametric modelling, copyright protection of architectural and cost assessment work, orphan work.

Mykola Habrel, Andriy Savchuk, Oksana Savchuk | Lviv Polytechnic National University Institute of Architecture, King Danylo University, Ukraine

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2514-9165 https://orcid.org/0000-0003-0344-980X https://orcid.org/0000-0003-0706-0754
Features of landscape and urbanof oil and gas factories of the western region of Ukraine.

The main purpose of the article is to identify the features of landscape and urban of oil and gas companies in the Western region of Ukraine. Twenty-two enterprises which are located in IvanoFrankivsk, Lviv and Ternopil regions were analyzed. The analysis includes: localization of objects and their grouping by functional types taking into account the territorial and historical context; formation of methodical tools, determination of criteria for assessment of landscape and urban properties; the obtained research results are summarized according to the defined evaluation criteria. It is an attempt to find new approaches to the reorganization of facilities, taking into account their condition and functioning.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.C-01
Keywords: Features of landscape and urban; location of objects; oil and gas complex objects; shape of the site of enterprises; terrain of objects.

Mariana Parneta | Lviv Polytechnic National University, Ukraine

ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9459-3676
City language as a phenomenon of the media formation of architecture and spaces. Example of Lviv.

The language of the city is expressed through the informative essence of architecture and urban spaces. This phenomenon is compared with the structure and features of language in linguistics and analyzed on the example of the city of Lviv. This research complements the theoretical understanding of the concept of the city language and can be also used to improve architectural practice.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.C-02
Keywords: architecture informativeness; city language; architecture media formation.

Urszula Forczek-Brataniec, Marcin Brataniec | Cracow University of Technology, Poland, eM4 Pracownia Architektury Brataniec

Ogród 3r – w poszukiwaniu współczesnego raju.

W wyniku ograniczenia i likwidacji przemysłu ciężkiego uwolnione zostały tereny o wielkim potencjale. Stanowią one szansę dla przestrzeni miejskich w kontekście współczesnych wyzwań związanych poprawą jakości życia i rozwoju zielonej infrastruktury. W artykule przeanalizowano ewolucję sposobu podejścia do projektowania terenów poprzemysłowych. Współczesne założenia zaaplikowano w postaci projektu adaptacji Wielkiego Pieca w Rudzie Śląskiej. Wykazano w ten sposób możliwości ich zastosowania w konkretnej sytuacji rzeczywistej. Doświadczenie znajduje zastosowanie w przypadkach adaptacji terenów poprzemysłowych kontekście łagodzenia zmian klimatu i rozwoju bioróżnorodności. Jak również w kontekście kształtowania tła relacji człowieka i natury w formie współczesnego odzyskanego ogrodu.

Słowa kluczowe: krajobraz poprzemysłowy, transformacja, adaptacja, krajobraz odzyskany.

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1600-4332 https://orcid.org/0000-0001-7217-880X
3r garden – searching for modern day paradise.

As a result of the reductions and liquidating of heavy industry large areas of great potential have been freed up. These areas present an opportunity for urban space in the context of contemporary challenges related to improved quality of life and development of green infrastructure. The article analyses the evolution of the methods of approach to designing post-industrial land. The contemporary approach to space design has been applied in the form of the adaptation project of the Blast Furnace in Ruda Śląska. This demonstrates the potential for its application in a specific real-life situation.This experience finds application in case of adaptations of post-industrial areas in the context of addressing climate changes and developing biodiversity. In the context of shaping the relationship between human and nature in the form of a contemporary reclaimed garden.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.D-01
Keywords: post-industrial landscape, transformation, adaptation, reclaimed landscape.

Daniel Mikulski | National Institute of Cultural Heritage, Poland

Problematyka ochrony, planowania i zarządzania przedpolami ekspozycji Wielkopolskich folwarków.

Siedziby ziemiańskie wraz z założeniami parkowymi i folwarcznymi nadały niepowtarzalny charakter krajobrazowi Wielkopolski. Charakteryzuje je wysoka wrażliwość w zakresie chłonności widokowej przedpola ekspozycji. Nie tylko bowiem utrata historycznej substancji budowlanej czy zieleni, ale powstające w ich otoczeniu nowe obiekty, naruszają czytelność reliktów gospodarki folwarcznej. Problemem jest ich punktowa ochrona, co prawdopodobnie podkreślą wkrótce wyniki audytu krajobrazowego. W dalszym ciągu postępuje polaryzacja terenów wiejskich na obszary chronione oraz nierozerwalnie z nimi związany krajobraz, który ulega negatywnym przekształceniom. Inspirujących wniosków w przeciwdziałaniu tym procesom przynoszą włoskie doświadczenia w ochronie, planowaniu i zarządzaniu krajobrazem.

Słowa kluczowe: audyt krajobrazowy, contesto figurativo, krajobraz folwarczny, ocena historycznego charakteru krajobrazu, pojemność krajobrazu.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7799-8732
Problems regarding the conservation, planning and management of the vantage points of Greater Poland folwarks.

The landowners' houses together with the manorial and park layout gave a unique character to the landscape of Wielkopolska. They are characterized by high sensitivity in terms of the landscape capacity of the vantage points. This is because not only the loss of the historical building substance or greenery, but also the new buildings erected in their surroundings, disturb the legibility of the relics of the manorial economy. The problem is the point protection of these elementsfore, which will probably be emphasized soon by the results of the landscape audit. The Italian experience in the protection, planning and management of landscapes, the character of which was given by landowners, brings inspiring conclusions.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.D-02
Keywords: assessment of historic landscape characterisation, contesto figurativo, farm landscape, landscape audit, landscape capacity.

Piotr Krzysztof Arlet | West Pomeranian Technical University in Szczecin, Poland

Rondele – monumentalne obiekty, które wznoszono 2 000 lat przed piramidami – także na Pomorzu Zachodnim.

Wskutek popularyzacji metod archeologii lotniczej w ciągu ostatnich 25 lat w zachodniej Polsce odkryto szereg pozostałości monumentalnych budowli z okresu neolitu, nazywanych rondelami. Miały one okrągły plan i zewnętrzną średnicę w granicach 70-200 m. Składały się z jednego lub kilku kręgów drewnianej palisady, te z kolei otaczały kręgi rowów ziemnych. Najdalej wysunięty na północ obiekt tego typu odkryto w Nowym Objezierzu koło Cedyni – niespełna 80 km na południe od Szczecina. Autor postuluje włączyć te wznoszone z drewna i ziemi obiekty do historii architektury naszego regionu, a jej punkt startowy przesunąć do ok. XLIX-XLVII w. p.n.e., czyli 2 000 lat przed powstaniem piramid egipskich.

Słowa kluczowe: początki architektury, epoka neolitu, neolityczne kręgi – rondele.

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2072-1449
Neolithic circular enclosures – monumental buildings built two millennia before the pyramids – also in Western Pomerania.

As a result of the popularization of aerial archaeology methods in the last twenty-five years, a number of remains of monumental buildings from the Neolithic period, called roundels, have been discovered in western Poland. They had a circular plan and an external diameter of 70–200 m. They consisted of one or several circles of wooden palisade, which in turn were surrounded by circles of earth ditches. The northernmost site of this type was discovered in Nowe Objezierze near Cedynia – less than 80 km south of Szczecin. The author postulates to include these sites built of wood and earth in the history of architecture of our region, and shift its starting point to around the 49th–47th century BC, i.e. 2000 years before the construction of the Egyptian pyramids.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.E-01
Keywords: the beginnings of architecture, Neolithic era, Neolithic circular enclosures.

Jan Kurek | Cracow University of Technology, Poland

Elżbieta Ddąmbska-Śmiałowska (1924-2021); architekt, badacz i dydaktyk.

Elżbieta Dąmbska-Śmiałowska studiuje i następnie pracuje w Politechnice Krakowskiej. Oprócz realizowania celów dydaktycznych w przedmiotach Budownictwo Ogólne i Materiałoznawstwo, prowadziła badania nad historycznym budownictwem drewnianym i murowanym. Ukształtowana kulturą kresową, rodzinną tradycją i doświadczeniami II wojny światowej humanistka. Nauka na tajnych kompletach i w tajnym nauczaniu na poziomie akademickim były fundamentem jej studiów w „Krakowskiej Szkole Architektury”, pracy akademickiej i funkcji prodziekana. Podejmowane tematy badawcze realizowane były z zespołem oddanych współpracowników i doktorantów.

Słowa kluczowe: architekt, Elżbieta Dąmbska-Śmiałowska, Politechnika Krakowska.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0853-5312
Elżbieta Dąmbska-Śmiałowska (1924-2021); architect, researcher and teacher.

Elżbieta Dąmbska-Śmiałowska graduated from and worked at the Cracow University of Technology. Apart from teaching General Building Construction and Material Science courses, she conducted research on historical wooden and masonry buildings. She was a humanist shaped by Eastern Borderlands culture, familial tradition and the experience of the Second World War. Underground education, including university education, became the foundation of her studies in the Kraków School of architecture, her academic work and post of vice dean. Her research was conducted in a team of dedicated co-workers and doctoral candidates.

DOI: 10.21005/pif.2023.53.E-02
Keywords: architect, Elżbieta Dąmbska-Śmiałowska, Cracow University of Technology.