Przestrzeń i FORMa | pif49/2022

przestrzeń i FORMa | piF

Journal issues | Numery

Previous issues of the journal
Poprzednie numery

e-ISSN 2391-7725 | ISSN 1895-3247
e-mail: spaceandform@zut.edu.pl

Licencja: CC-BY

CiteFactor 2019/2020: 1.90

Informacja dla autorów

Etyka wydawnicza

Informacja dla recenzentów

---
Deklaracja dostępności

SPACE & FORM NO 49/2022

PRZESTRZEŃ I FORMA NR 49/2022

Full article
Cały artykuł
213

EDITOR | STOPKA REDAKCYJNA

Full article
Cały artykuł
200

TABLE OF CONTENTS | SPIS TREŚCI

ARCHITECTURE & CONSERVATION OF MONUMENTS | ARCHITEKTURA I KONSERWACJA ZABYTKÓW

Full article
Cały artykuł
263

Justyna Juroszek | Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach, Poland

Cegła we współczesnych rozwiązaniach architektonicznych, przykład Górnego Śląska.

Niniejszy artykuł przedstawia analizę w jaki sposób zmieniło się, na przestrzeni dziesięcioleci, postrzeganie cegły jako formy architektonicznej w obszarze Górnego Śląska. Zmianom uległy nie tylko trendy światowe, ale również trendy makro i mikroregionalne. Uniwersalność cegły wynika z faktu, że była ona od wieków uznawana za najznamienitszy materiał, z którego powstawały najpiękniejsze budowle świata. Współcześnie cegła nie służy już wyłącznie do celów konstrukcyjnych, ale coraz częściej jej zastosowanie widoczne jest w elementach wykończenia elewacji. Detal ten zmienił się w bardziej ażurową, przestrzenną i geometryczną formę. Śląscy architekci, pragnąc mieć swój wkład w architekturę i sztukę, zaczęli eksperymentować w projektowaniu z użyciem cegły, mając na względzie poszanowanie kultury i tradycji regionu. Wiele analogii można doszukać się w kolorystyce nowopowstałych obiektów, nawiązującej do lokalnej kultury.

Słowa kluczowe: ceramika budowlana, cegła, architektura ceglana.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7157-1180
A brick in contemporary architectural solutions, an example of Upper Silesia.

This article presents analyses how the perception of a brick as an architectural form in Upper Silesia has changed over the decades. Not only global trends have changed, but also macro and micro-regional trends. Universality of a brick is due to the fact that for centuries it has been considered the most outstanding material from which the most beautiful buildings in the world were created. Nowadays, brick is no longer used only for construction purposes, but more and more often its use is visible in the facade finishing elements. This detail turned into a more openwork, spatial and geometric form. Silesian architects, wishing to contribute to architecture and art, began to experiment in designing with the use of bricks, with respect for the culture and traditions of the region. Many analogies can be found in the colours of the newly created objects, referring to the local culture

DOI: 10.21005/pif.2022.49.B-01
Keywords: construction ceramics, brick, brick architecture.

Full article
Cały artykuł
317

Sylwia Kołodziej–Gajowy, Magdalena Garcarek | Firma Zeromur Mitas sp.j., Szczecin, Poland

System drzwi uchylnych i przesuwnych, nowe rozwiązania.

Celem badań było opracowanie oraz wdrożenie na rynek krajowy oraz międzynarodowy technologii kompakt system, czyli systemu drzwi uchylnych i przesuwnych wewnątrzlokalowych z wymiennymi panelami wykończeniowymi wraz z listwami przypodłogowymi i obwodowymi. W wyniku tych badań powstały nowe rozwiązania technologiczne w stosunku do drzwi tradycyjnych likwidujące ograniczenia, co do wysokości, szerokości, ciężaru i rodzaju materiału wykończeniowego na drzwiach oraz zintegrowanych listew przypodłogowych. Badania zostały przeprowadzone według schematu TRL – poziomów gotowości technologicznej.

Słowa kluczowe: drzwi ukryte przesuwne aluminiowe, listwy przypodłogowe zlicowane, drzwi z ukrytą aluminiową ościeżnicą.

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4633-157X https://orcid.org/0000-0001-9339-1669
Tilt and sliding door system, new solutions.

The aim of the research was to develop and implement both on the domestic and international market the compact system technology, i.e. a system of tilt and sliding doors inside the premises with replaceable finishing panels with skirting and perimeter strips. As a result of these studies, new technological solutions were created in relation to traditional doors, eliminating limitations as to height, width, weight and type of finishing material on the door and integrated skirting boards. The research was carried out according to the TRL scheme - technological readiness levels.

DOI: 10.21005/pif.2022.49.B-02
Keywords: hidden sliding aluminum door, flush skirting boards, doors with a hidden aluminum frame.

Full article
Cały artykuł
272

Michał Purski | Politechnika Warszawska, Poland

Kształtowanie przestrzeni w obiektach muzealnych w Europie.

Artykuł prezentuje badania dotyczące świadomego kształtowania przestrzeni muzealnych w Europie. W badaniach skupiono się na elementach kompozycji architektonicznej, oraz zabiegach przestrzennych doświadczanych na trzech poziomach: prenarracji, protonarracji i narracjach proceduralnych nieświadomych (Dimaggio, Semerari, 2001, 14:1-23), jako opartych wyłącznie na doświadczeniach zmysłowych użytkownika. Wybrane elementy wpływające na użytkownika podzielono na trzy kategorie: wywołujące działanie, skupiające uwagę lub wywołujące reakcję, oraz budujące świadomość przestrzeni.

Słowa kluczowe: narracja w architekturze, prenarracja, protonarracja, narracja proceduralna świadoma, muzea.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1366-2477
Designing space in museum facilities in Europe.

The article presents research on the conscious shaping of museum spaces in Europe. The research focused on elements of architectural composition and spatial treatments experienced on three levels: pre-narratives, protonarrations and procedural narratives of the unconscious (Dimaggio, Semerari, 2001, 14: 1-23), as based solely on past experiences. sensual user. Selected elements influencing the user were divided into three categories: causing action, focusing attention or causing a reaction, and building awareness of space.

DOI: 10.21005/pif.2022.49.B-03
Keywords: narration in architecture, pre-narration, proton-narration, conscious procedural narration

Full article
Cały artykuł
274

Paweł Maryńczuk | Andrzej Frycz Modrzewski Krakow University, Poland

Autorska koncepcja wykorzystania zapisu diagramowego w twórczym projektowaniu architektonicznym na tle współczesnych modeli projektowania.

Projektant, po nabyciu umiejętności posługiwania się przedmiotem technicznym oraz metodą, osiąga odpowiedni poziom organizacji działania, gwarantujący uzyskanie pewnego „progu” sprawności działania. Dalszy wzrost stopnia efektywności działania można uzyskać przez zastosowanie nowego, bardziej wydajnego środka technicznego lub informacyjnego. Obecnie większość innowacji wprowadzanych w każdym obszarze gospodarki na świecie rozprzestrzenia się jak fala i przychodzi do nas od kolebki innowacji Stanów Zjednoczonych. Problemem Design Thinking jest to, że nie istnieją (jeszcze) żadne badania potwierdzające skuteczność tej metody a danych nieudanego użycia zwyczajowo się nie publikuje. Nie wiemy w takim razie, jak często DT się nie sprawdził i jakie problemy niesie za sobą “moda na Design Thinking”. Czy zatem istnieje uniwersalne narzędzie dobre “do wszystkiego” – Design Thinking też takim nie jest. Stosowanie DT to za mało aby stać się projektantem. Tuż obok tego podejścia trwać będzie nadal tak zwany klasyczny design, zdeterminowany typowym dla każdego architekta dążeniem do obiektywizacji swoich działań i poszukiwania odpowiedzi na pytanie, dlaczego działam tak, a nie inaczej? Dzięki niemu diagramowe metody reprezentacji wiedzy i wnioskowania są dostępne dla wszystkich potencjalnych „myślicieli diagramowych.”

Słowa kluczowe: innowacje, metody projektowania, modele projektowania, myślenie projektowe, myślenie projektowe, myślenie diagramowe, proces projektowy.

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0627-3061
Original proposal of using diagrammatic record in creative architectural design in the light of contemporary design models.

The designer, after gaining the ability to operate with a technical object and a method, attains a proper level of operational organization that guarantees achieving a certain “threshold” of effectiveness. A further increase in the level of operational effectiveness can be achieved by using a new, more efficient technical or informative tool. At present, most innovations introduced into any area of the economy around the world spread like wildfire and come to us from the United States, the cradle of innovation. The problem with Design Thinking is that there are (currently) no studies that would confirm the effectiveness of this method and data on its failures are customarily not published. We do not know how often DT has failed and what the problems associated with the “Design Thinking fashion” are. Does a universal “one-fits-all” tool exist? Design Thinking is most assuredly not it. The application of DT is not enough to become a designer. So-called classical design, determined by every architect’s pursuit of objectivizing one’s actions and search for the question as to why one operates in one way and not another, will always be present alongside it. The classical approach makes diagrammatic methods of knowledge presentation and inference available to all potential “diagrammatic thinkers.”

DOI: 10.21005/pif.2022.49.B-04
Keywords: novations, design process, design methods, design models, design thinking, diagrammatic thinking.

URBAN AND REGIONAL PLANNING | URBANISTYKA I PLANOWANIE PRZESTRZENNE

Full article
Cały artykuł
275

Jan Kurek I Andrzej Frycz Modrzewski Kraków University, Poland

Modernizacja czy degradacja historycznej zabudowy wsi Rosyjskiej Północy – w aspekcie dążenia do zrównoważonego rozwoju.

Rosja to bardzo zróżnicowany kraj. Można tu wyróżnić dwie główne strefy: północną i południową. Niewielka część Rosji wykazuje silne podobieństwo do klimatu i kultury Skandynawii. Niestety szanse na wdrożenie zrównoważonego rozwoju w tej części Rosji są nieporównywalne. Głównym tego powodem jest odpływ ludności z okolic Archangielska do miast. Jednak region pozostaje kluczowym dostawcą drewna. Pierwotny model osadnictwa stałego, współcześnie został zastąpiony pobytami w większości sezonowymi, jednak wiele wsi w regionie zachowało swój pierwotny XIXwieczny charakter. Zachowanie tych wartości kulturowych wymaga racjonalnej, długofalowej strategii i zintegrowanej dokumentacji. Pewne wzorce ratownicze i rozwojowe można wzorować na doświadczeniach skandynawskich. Wysiłki modernizacyjne nie powinny jednak nadmiernie ingerować w środowisko, a gospodarka leśna powinna być zracjonalizowane.

Słowa kluczowe: architektura drewniana, budownictwo wiejskie, Rosja.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0853-5312
Modernisation or degradation of the historical development of villages Northof Russia in the aspect of pursuing suistainable development.

Russia is a highly diverse country. Two main zones can be distinguished here: the north and the south. A small portion of Russia shows a strong resemblance to the climate and culture of Scandinavia. Unfortunately, the chances of implementing sustainable development in this part of Russia are incomparable. The main reason for this is the outflow of the population from the country around Arkhangelsk to cities. However, the region remains an essential timber supplier. The original model of permanent settlement, has been replaced by mostly seasonal stays, yet many villages in the region have maintained their original nineteenth-century character. Preserving these cultural values requires a rational, long-term strategy and integrated documentation. Certain rescue and developmental patterns can be modelled after Scandinavian experiences. Modernisation efforts should not excessively interfere with the environment and forestry should be rationalised.

DOI: 10.21005/pif.2022.49.C-01
Keywords: Russia, historical villages, wooden architecture.

Full article
Cały artykuł
234

Michał Purski | Politechnika Warszawska, Poland

Kształtowanie kompozycji przestrzennej w obiektach martyrologii, krematorium i cmentarzach w Europie.

Artykuł prezentuje badania dotyczące świadomego kształtowania kompozycji przestrzennej w obiektach martyrologii, cmentarzach i krematoriach w Europie. W badaniach autor skupił się na elementach kompozycji urbanistycznej, oraz zabiegach przestrzennych doświadczanych przez użytkowników na trzech poziomach: prenarracji, protonarracji i narracjach proceduralnych nieświadomych (Dimaggio, Semerari, 2001, 14:1-23), jako opartych wyłącznie na doświadczeniach zmysłowych użytkownika. Wybrane elementy wpływające na użytkownika podzielono na trzy kategorie: wywołujące działanie, skupiające uwagę lub wywołujące reakcję, oraz budujące świadomość przestrzeni.

Słowa kluczowe: urbanistyka, prenarracja, protonarracja, narracja proceduralna świadoma, kompozycja urbanistyczna, kompozycja urbanistyczna.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1366-2477
Designing space composition in martyrology facilities, crematory and cementery in Europe.

The article presents research on the conscious shaping of the space of martyrology objects, cemeteries and crematoriums in Europe. In his research, the author focused on the elements of architectural and urban composition, as well as spatial treatments experienced by users on three levels: pre-narrative, proton-narrative and procedural narratives of the unconscious (Dimaggio, Semerari, 2001, 14: 1-23), as based solely on the user's sensual experience. Selected elements influencing the user were divided into three categories: inducing action, focusing attention or inducing a reaction, and building awareness of space.

DOI: 10.21005/pif.2022.49.C-02
Keywords: architecture, urban planning, pre-narration, proton-narration, conscious procedural narrative, urban composition, architectural composition.

Full article
Cały artykuł
262

Tomasz Zamojski I Politechnika Wrocławska Poland

Europejskie wysokie budynki mieszkalne. Habitat wertykalny.

Wysokie budynki mieszkalne są powszechnymi „elementami” współczesnych miast i mają silny wpływ na kompozycję i życie społeczne w ich otoczeniu. W rzeczywistości wysokie budynki mieszkalne tworzą „małe” wertykalne dzielnice w miastach, które są często przez nie zdominowane w kontekście kompozycji urbanistycznej, społecznym, dużej gęstości zaludnienia na niewielkim obszarze. W ten sposób może powstać wiele konfliktów między pięknem architektury, interesami biznesowymi, funkcjonalnościami społecznymi i potrzebami mieszkańców danych lokalizacji. W niniejszym artykule szczególne zainteresowania skupiają się na ocenie i systematyce wysokich budynków mieszkalnych w miastach europejskich, funkcjonalności i struktury oraz ich najbliższego otoczenia.

Słowa kluczowe: architektura, europejskie wysokie budynki mieszkalne, habitat wertykalny, harmonia siedlisk, humanizacja środowiska mieszkaniowego, kształtowanie krajobrazu, miasta europejskie.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0129-8422
European high rise residential buildings. Vertical habitat.

Tall residential buildings are common "elements" of modern cities and have a strong influence on the composition and social life in their surroundings. In fact, tall residential buildings create "small" vertical neighborhoods in cities, which are often dominated by them in the context of urban composition, social, high population density in a small area. This can create many conflicts between architectural beauty, business interests, social functionality, and the needs of the residents of the locations. In this paper, special interest is focused on the assessment and systematics of tall residential buildings in European cities, functionality and structure, and their immediate surroundings.

DOI: 10.21005/pif.2022.49.C-03
Keywords: architecture, European tall residential buildings, vertical habitat, humanization of the residential environment, landscaping, European cities.

LANDSCAPE | KRAJOBRAZ

Full article
Cały artykuł
226

Mikołaj Gomółka | Politechnika Warszawska, Poland

Geometryczne formy w krajobrazie – rola latarni morskich w tyczeniu lądowych szlaków turystycznych.

Przedmiotem badań jest potencjał latarni morskich, znajdujących się na terenie województwa Zachodniopomorskiego, jako motywu przewodniego dla przebiegu szlaku rowerowego EuroVelo 10. Przebadano, z których miejsc na szlaku widać latarnie, oznaczono miejsca te miejsca, oraz zaproponowano działania, które mogłyby pomóc w polepszeniu ekspozycji latarni z perspektywy szlaku. Stwierdzono, że 6 z siedmiu badanych obiektów jest już, w jakiejkolwiek formie, widocznych ze szlaku. Uznano, że obiekty latarni morskich są już lub mogą się stać cennymi motywami przewodnimi dla trasy EuroVelo 10. Należy jednak zastanowić się w jaki sposób zachować ciągłość wrażeń wizualnych na odcinkach między latarniami.

Słowa kluczowe: analiza widokowa, dominanty, formy geometryczne, krajobraz, latarnie morskie, województwo Zachodniopomorskie.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4829-7777
Geometric forms in landscape – lighthouses.

The subject of this study is the potential of lighthouses located in the West Pomeranian Voivodeship as a leitmotif for the EuroVelo 10 bicycle trail. The study examined from which places on the trail lighthouses can be seen, marked places where panoramic views of the sea open, and suggested activities that could help improve the exposure of lighthouses from the perspective of the trail. It was found that 6 of the 7 surveyed objects are already visible, in some form, from the trail. It was concluded that lighthouse objects are already or could become valuable landmarks for EuroVelo 10 route, but it should be considered how to maintain continuity of visual experience on the sections between lighthouses.

DOI: 10.21005/pif.2022.49.D-01
Keywords: scenic analysis, dominants, geometric forms, landscape, lighthouses, Zachodniopomorskie voivodship.

Full article
Cały artykuł
229

Marcin Goncikowski I WARSAW UNIVERSITY OF TECHNOLOGY, POLAND

Relacje przestrzeni publicznej i wysokościowców na przykładzie Warszawy.

Tekst poświęcony jest problematyce relacji pomiędzy przestrzenią publiczną a wysokościowcami realizowanymi w Warszawie w latach 1989-2022. Przebadano lokalizację dwudziestu trzech budynków wysokościowych o wysokości minimalnej stu metrów pod kątem ich roli, jako elementów podstawowych obrazu miasta i kompozycji urbanistycznej, wg teorii K. Lyncha i K. Wejcherta, wielofunkcyjność przestrzeni dostępnej w badanych budynkach z przestrzeni publicznej, liczbę użytkowników obiektów, parametry najbliższej sąsiadującej przestrzeni publicznej – jej powierzchnię i szerokość oraz widoczność obiektów z przestrzeni publicznej. Badania wskazują, że lokalizowane w Warszawie wysokościowce są położone przy przestrzeni publicznej nieodpowiadającej ich skali i generowanemu ruchowi w przestrzeni publicznej. W większości budynki położone są przy ulicach lub węzłach komunikacyjnych, jedynie dwa obiekty położone są przy placach, a jeden na zamknięciu ulic. Nie jest możliwe wyodrębnienie spójnej strategii planistycznej związanej z lokalizacją tego typu obiektów w Warszawie.

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3848-2810
Relation between public space and skyscrapers – the case of Warsaw.

The paper is devoted to the problem of the relationship between public space and high-rise buildings implemented in Warsaw in the years 1989-2022. The location of twenty-three high-rise buildings with a minimum height of one hundred meters was examined in terms of their role as basic elements of the city image and urban composition, according to the theory of K. Lynch and K. Wejchert, multi-functionality of the space available in the public space in the examined buildings, number of users objects, parameters of the nearest neighboring public space - its area and width, and the visibility of objects from the public space. Research shows that the high-rise buildings located in Warsaw are located next to the public space that does not correspond to their scale and the generated traffic in the public space. Most of the buildings are located at streets or traffic junctions, only two buildings are located at the squares, and one at the closure of the streets. It is not possible to distinguish a coherent planning strategy related to the location of such facilities in Warsaw.

DOI: 10.21005/pif.2022.49.D-02
Keywords: skyscraper, public space, Warsaw, image of the city.

HISTORY | HISTORIA

Full article
Cały artykuł
382

Elżbieta Czekiel-Świtalska, Adam M. Szymski | West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland

Plac Litewski w Lublinie – miejscem symboli i pomników.

Badania nad istnieniem i położeniem pomników na placu Litewskim w Lublinie były prowadzone w terenie oraz analizując literaturę, mapy, zdjęcia i obrazy z różnych lat. Placów z tak dużą ilością różnych pomników, w tym ważnych historycznie co najmniej dla całego kraju. Pomniki i ważne elementy placu istniały w różnych latach i były usytuowane w różnych miejscach. Znajdowało się to w różnym czasookresie 7 pomników i jedno ważne drzewo. Znajdowało i nadal jest więcej elementów zagospodarowania np. ławka Niepodległości czy cenne drzewa, ale autorzy skupili się tylko na 8 według nich najważniejszych pomników a jednocześnie symboli miejsca, miasta, kraju.

Słowa kluczowe: pomnik, plac Litewski, Lublin.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4423-033X https://orcid.org/0000-0002-7418-3888
Litewski Square in Lublin: a site of symbols and monuments.

The study of the existence and location of monuments on Litewski Square in Lublin was conducted in the field and via an analysis of the literature, maps, photos and pictures from various years. Squares with such a high number of various monuments, including those of significant value on a nationwide scale. Memorials and key elements of the square existed in different years and were situated in various places. Across various periods, a total of seven monuments and one significant tree were located here. There were also more development elements, including the Independence bench or valuable trees, yet the authors focused solely on the eight major monuments that were also symbols of the place, the city and the country.

DOI: 10.21005/pif.2022.49.E-01
Keywords: monument, Litewski Square, Lublin.

Full article
Cały artykuł
241

Tomasz Gaczoł | Politechnika Krakowska, Poland

Wentylacja obiektów w rozwoju historycznym – przykłady.

Różne przykłady z historii świadczą o tym, że komin jest ważnym detalem architektonicznym budynku. Jego kształt, wielkość, miejsce wyprowadzenia ponad dach istotnie wpływają na sylwetę obiektu architektonicznego, a nawet świadczy o zamożności rodu zamieszkującego budowlę tak, jak to miało miejsce np. w Portugalii. Czasem jednak z detalu architektonicznego komin przeradza się w element będący dominantą, co nie jest korzystne dla całej bryły budynku. Obecnie wentylacja nie tylko polega na zaprojektowaniu przewodów wentylacyjnych ale również na kompleksowym podejściu do projektowania, mając wpływ na kształtowanie bryły obiektu.

Słowa kluczowe: aerodynamika, komin, przepływ powietrza, wentylacja grawitacyjna

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1360-0035
Building ventilation across history – examples.

Various cases from history indicate that the chimney is an important architectural detail in a building. Its shape, size and place where it rises above the roof affect the outline of a building and can even testify to the wealth of the family that inhabits it, as was the case in Portugal, among others. However, a chimney sometimes transforms from an architectural detail into a dominant element, which is not beneficial to the building’s overall massing. At present, ventilation is not only based on the design of ventilation ducts, but also on a comprehensive approach to design that affects the shaping of a building’s massing.

DOI: 10.21005/pif.2022.49.E-02
Keywords: aerodynamics, chimney, air flow, gravity ventilation.