Marcin Furtak, Michał Ciuła I Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, Poland

Pierwotna Energia Architektury.

W artykule przedstawione zostały badania złożonej problematyki energii pierwotnej we współczesnym budownictwie. Przedstawiona została jej istotność w globalnym kontekście środowiskowym. Omówiona została ekologiczna zależności pomiędzy energią pierwotną a końcową. Prześledzono również historie analiz energii pierwotnej oraz wskazano nowoczesne rozwiązania komputerowe, które obecnie pomagają w zrównoważonym projektowaniu architektury.

Słowa kluczowe: ecological architecture, energy-efficient architecture, sustainable architecture, embodied architecture, operational energy.

ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9175-1747
The Embodied Energy of Architecture.

This paper discusses the complex subject of embodied energy in the contemporary construction industry. The importance of embodied energy is shown in the global environmental context. The ecological relationship between embodied energy and operational energy is discussed. The history of embodied energy analyses is presented and modern computer solutions, which currently help in sustainable architecture design, are suggested.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-01
Keywords: architektura ekologiczna, architektura energooszczędna, architektura zrównoważona, energia pierwotna, energia końcowa.

Barbara E. Gronostajska I Politechnika Wrocławska, Poland

Współczesne blokowiska, czyli osiedla budowane w technologii wielkiej płyty, borykają się z nowym problemem, jakim jest starzejące się społeczeństwo. Osiedla te, w latach 70. i 80. zamieszkały głównie osoby młode, najczęściej rodziny z dziećmi. Po latach dzieci, uzyskując samodzielność, opuściły rodzinne mieszkania, pozostawiając w nich starzejących się rodziców. Osiedla te, obecnie, w dużym procencie zamieszkiwane są przez osoby starsze, często samotne. W najbliższej przyszłości pojawi się problem dostosowania mieszkań, przestrzeni publicznych, komunikacji do tej powiększającej się grupy społecznej. Artykuł prezentuje badania przeprowadzone na wrocławskim osiedlu – Popowice - pod kątem zaspokojenia potrzeb osób starszych. Pokazano także przykładowe rozwiązania mieszkań sankcjonujące potrzeby osób starszych, w tym niepełnosprawnych.

Słowa kluczowe: blokowisko, modernizacja, osoby starsze, wielka płyta.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8425-220X
Seniors in the Popowice Housing Estate in Wrocław – selected issues.

Contemporary block housing estates, apart from technical problems, face the new problem of an ageing society. These housing estates, built in the 1970s and 80s, were inhabited primarily by young people, typically families with children. Many years later, the children, after gaining independence, left their family dwellings, leaving their ageing parents. Studies show that these housing estates are currently largely inhabited by seniors, who often live alone. This paper presents a study performed on the large-panel housing estates, Popowice, in terms of how it satisfies the needs of seniors. The paper also presents examples of apartment designs that sanction the needs of seniors, including seniors with special needs.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-02
Keywords: block housing estate, modernisation, large-panel technology.

Piotr Gradziński I West Pomeranian University of Technology, Szczecin, Poland

Zastosowanie metod LCA oraz BIM w architekturze domu jednorodzinnego w zmieniającym się klimacie Pomorza Zachodniego.

Artykuł dotyczy problemu optymalizacji energetycznej budownictwa jednorodzinnego w Polsce na Pomorzu Zachodnim. Problem jest rozważany ze względu na zmieniający się klimat w regionie i jego konsekwencje. Skutkuje to poszukiwaniem zmian w paradygmacie architektonicznym projektowania domów jednorodzinnych oraz zastosowaniem odpowiednich rozwiązań technicznych minimalizujących oddziaływanie budynków na środowisko naturalne. Problem zmian rozpatrywany jest w kategorii doboru materiałów budowlanych oraz kształtowania formy architektonicznej. W części analitycznej przeprowadzono analizy: struktury budynku w znaczeniu minimalizacji emisji CO2 i energochłonności zastosowanych materiałów budowlanych oraz czynników środowiskowych (światła, cienia, wiatru) wpływających na konsumpcję energetyczną poprzez kształt budynków występujących w regionie.

Słowa kluczowe: LCA, BIM, zrównoważony rozwój, architektura.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5713-2309
Application of LCA and BIM methods in the architecture of a single-family house in the changing climate of Western Pomerania.

The paper deals concerns the problem of energy optimization of single-family housing in Poland in Western Pomerania. The problem is considered because of the changing climate in the region and the consequences. This results in the search for changes in the architectural paradigm of single-family houses design and the use of appropriate technical solutions that minimize the environmental impact of these buildings. The problem of changes is considered in the category of building materials selection and the architectural form shape. In the analytical part, the following analyzes were carried out: in terms of the structures of the building in minimizing CO2 emissions and energy consumption of the building materials used and environmental factors (light, shade, wind) influencing energy consumption through the building’s shape in the region.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-03
Keywords: LCA, BIM, sustainable development, architecture.

Alina Holovatiuk I Kyiv National University of Construction and Architecture, Kyiv, Ukraine

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4705-1027
Understanding the meme term from a general and architectural point of view

This article deals with the notion of meme from the general, web, and architectural point of view. The history of the creation and the process of further transformation of the term meme, which gradually penetrated from the initial genetic environment into the environment of media and technologies, is described. The disagreements are mentioned both in the interpretation of the concept of a meme and in the definition of a meme as a certain useful or harmful element of culture. By comparing the Internet meme and its main properties with the architectural meme, the characteristics of the last one are indicated.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-04
Keywords: meme, symbol, urban public space, architecture, space formation.

Michał Kiszkielis I West Pomeranian University of Technology, Szczecin, Poland, Adriana Kiszkielis I Pomeranian Medical University in Szczecin, Poland

Funkcjonalność ośrodków okulistycznych na wybranych przykładach.

Ośrodek medyczny stanowi jeden z najbardziej złożonych typów budynków do zaprojektowania, ponieważ wymaga pełnego zrozumienia problematyki organizacji pracy personelu oraz niepełnosprawności z jakimi zmaga się chory. Na podstawie własnych obserwacji i dostępnej literatury poddano analizie wybrane ośrodki okulistyczne na świecie zwracając uwagę na zastosowane rozwiązania projektowe, które poprawiają ich funkcjonalność. Instituto de Microcirurgia Ocular charakteryzuje się bardzo przemyślanym układem pomieszczeń. Harkness Eye Institute to doskonały przykład modernizacji prawie stuletniego budynku. Z kolei przy tworzeniu Richard Desmond Children’s Eye Centre szukano inspiracji w świecie medycznym tworząc wnętrze niezwykle przyjazne dla dzieci.

Słowa kluczowe: ośrodek medyczny, projekt wnętrza, szpital okulistyczny.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2316-6711 https://orcid.org/0000-0002-2826-9648
Ophthalmological facility functionality: a selection of cases.

A medical centre is one of the most complex building types to design because it requires complete understanding of work organisation and the disabilities faced by patients. Based on personal observations and the literature, selected ophthalmic centres around the world were analysed, with a focus on design solutions that improve their functionality. Instituto de Microcirurgia Ocular is characterised by a very well-thought-out arrangement of rooms. The Harkness Eye Institute is an excellent example of the modernisation of an almost century-old building. During the design of the Richard Desmond Children’s Eye Centre, inspiration was sought in the medical world, creating an interior that was extremely child-friendly.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-05
Keywords: interior design, medical centre, ophthalmic hospital.

Monika Motylska I Technical University of Łódź, Poland

W poszukiwaniu idealnego miejsca do życia, od filozofii Feng Shui, przez wizje Le Corbusiera i Unité d'Habitation, na modelu Nightingale skończywszy.

Filozofia feng shui, wizje Le Corbusiera oraz model Nightingale stanowią trzy, na pozór odmienne, ujęcia problematyki mieszkalnictwa. Niniejszy artykuł jest próbą znalezienia podobieństw wśród wszystkich koncepcji oraz wskazania głównych kontrastów pomiędzy nimi. Powyższe ma za zadanie skompletowanie zespołu cech stanowiących o idealnym miejscu do życia.

Słowa kluczowe: aranżacja wnętrza, feng shui, komfort życia, Le Corbusier, model Nightingale, Unité d'Habitation.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1182-385X
In search of an ideal place to live, from the philosophy of Feng Shui, through the visions of Le Corbusier and Unité d'Habitation, to the Nightingale Model.

The feng shui philosophy, Le Corbusier's visions and the Nightingale model are three seemingly different approaches to the issue of housing. This article is an attempt to find similarities among all of the concepts and to indicate the main contrasts between them. The aim of this article is to find a set of features that make a perfect place to live.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-06
Keywords: feng shui, interior design, Le Corbusier, living comfort, Nightingale model, Unité d'Habitation.

Zbigniew W. Paszkowski I West Pomeranian University of Technology, Szczecin, Poland

Inteligentne badania ochronne ukrytego dziedzictwa śródziemnomorskiego.

W rejonie Morza Śródziemnego istnieją setki starożytnych miast, które przestały istnieć, a miliony cennych części budynków i rzeźb pozostają ukryte lub opuszczone. Ten zasób wymaga specjalnej opieki i ochrony. Prawdopodobnie do odkrycia pozostaje jeszcze znacznie większa część tego zasobu, jeszcze nieodkryta. Wiele historycznych budynków pozostaje pod ziemią lub pod wodą i nie jest odpowiednio chronionych przed zniszczeniem lub rabunkiem. Należy wyznaczyć obszary chronione, do których dostęp jest ograniczony ze względu na potencjalne występowanie starożytnych zabytków pod ziemią lub pod wodą. Aby ocenić zasięg występowania takich zabytków z minionych kultur, konieczne jest przeprowadzenie specjalistycznych badań terenowych. Autor wskazuje, że do takich badań można by wykorzystać inteligentne technologie cyfrowe, takie jak cyfrowe mapy terenu, zdjęcia satelitarne i lotnicze oraz georadary elektromagnetyczne.

Słowa kluczowe: archeologia; drony; inteligentne miasto; obszar śródziemnomorski; ochrona dziedzictwa architektonicznego; rozwój miast.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7506-0185
Smart and protective surveying of hidden mediterranean heritage.

In the Mediterranean area, there are hundreds of ancient cities that have ceased to exist, and millions of valuable parts of buildings and sculptures remain hidden or abandoned. This resource requires special care and protection. There is probably a much larger part of this resource, as yet unexposed to view, remaining to be discovered. A number of historic buildings remain underground or underwater, and are not properly protected against damage or robbery. Protected areas, with limited access due to the potential occurrence of ancient monuments underground or underwater, should be designated. In order to assess the range of occurrence of such monuments from bygone cultures, it is necessary to carry out specialized field studies. The author indicates that smart digital technologies, such as digital maps of the area, satellite and aerial photographs and electromagnetic geo-radar surveys, could be used for such research.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-07
Keywords: archaeology; architectural heritage protection; drones; Mediterranean area; smart city; urban development.

Łukasz Rosiak I Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Poland

Inteligentne badania ochronne ukrytego dziedzictwa śródziemnomorskiego.

Celem artykułu jest próba porównania dwóch wizji kształtowania najbliższego otoczenia. Pierwszą z koncepcji kreuje architekt bezpośrednio zaangażowany w tworzenie projektu, stojący na straży ładu przestrzennego i uwzględniający wymogi aktów prawnych. Natomiast drugą wizję buduje inwestor, jako podmiot inicjujący cały proces budowlany i decydujący o jego charakterze. To on jest odpowiedzialny za analizę przedsięwzięcia i racjonalizację budżetu, a jego predyspozycje wpływają na decyzyjność i ostateczny kształt projektu architektoniczno-budowlanego.

Słowa kluczowe: interesariusze, projektowanie partycypacyjne, przestrzeń.

ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8823-0430
Relations between architect and investor influencing spatial forming.

The article presents a comparison of two visions of shaping the immediate surroundings. The first concept is created by an architect directly involved in the creation of the project, guarding the spatial order and taking into account the requirements of legal acts. On the other hand, the investor builds the second vision as the entity initiating the entire construction process and determining its character. He is responsible for the analysis of the project and budget rationalization, and his predispositions affect the decision-making and the final shape of the architectural and construction project.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-08
Keywords: stakeholders, participatory design, space.

Tetiana Savchenko I National University «Yuriy Kondratyuk Poltava Polytechnics», Poltava, Ukraine

ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6902-392X
Volume-spatial compositions of buildings Poltava of the late nineteen – early twenty centuries.

The article presents studies of the formation patterns of the buildings composition in Poltava in the late 19th – early 20th centuries. The main types of volume-spatial compositions and factors that influenced its formation are identified: urban (location in the system of urban development), and functional (typology of buildings). The means of organization of the volume-spatial structure of the buildings of Poltava have been studied.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-09
Keywords: three-dimensional composition, frontal construction, compositional scheme.

Katarzyna Słuchocka I POZNAN UNIVERSITY OF TECHNOLOGY, POLAND

Zmysły w Architekturze.

Optymalizacja procesów percepcji i projektowania architektury wiąże się z kompleksową analizą sensorycznych doznań, obejmujących kontekst psychofizjologiczny. Praktyki wykorzystujące narzędzia haptyczne, wyrażane za pomocą aktywności motorycznej, pozwalają na wiarygodne kształtowanie tendencji przyszłego użytkownika, a właściwa ocena problematyki sensualności architektury generuje, pozyskiwanie uzasadnionych naukowo i metodycznie, referencyjnych parametrów, implikując dobór odpowiednich środków, przekładających się na jakość architektury. Możliwości tkwiące w haptycznym postrzeganiu przestrzeni, pozwalają skrócić łańcuch formatowania ciągu badawczo-projektowego modelowych obiektów. Wdrożenie w procedury projektowe, bazującej na empirycznych badaniach sensorycznych metodologii, skutkować będzie kongruentnym definiowaniem oraz podniesieniem poziomu projektowanej architektury.

Słowa kluczowe: haptyczna optymalizacja, percepcja architektury, potencjał zmysłów.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0492-2761
Senses in Architecture.

Optimisation of architectural design and its perception involves a comprehensive sensory analysis of the human body response to the stimuli received by the brain. Owing to sensual haptic characteristics, expressed through relevant motor activity, we can reliably create trends among the future users. Proper assessment and sensuality of architecture shall underlie justified, reference parameters predetermining a selection of appropriate measures shaping our daily life context. Opportunities which haptic spatial perception offers facilitate a short-cut in our research to model design processes. Implementation of sensory evaluation methodology into design processes will facilitate a congruent definition of architecture and improve its quality.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-10
Keywords: haptic optimisation, perception of architecture, potential of the senses.

Katarzyna Słuchocka, Borys Siewczyński, Jan Szot I POZNAN UNIVERSITY OF TECHNOLOGY, POLAND

Architektura w dobię cyfryzacji a kodowanie znaczeń.

Architektura i kontekst to nierozerwalne elementy sceny egzystencji. Determinują jej charakter oraz postrzeganie. Architektura nie istnieje bez kontekstu, sama budując następny. Postępująca cyfryzacja rzeczywistości zaczyna kreować wielorako rozumianą wirtualną warstwę, istniejącą w niematerialnej przestrzeni zer i jedynek, budujących nowy, globalny kontekst obiektu. Budynki nie są już rozpoznawane in situ, lecz przy pomocy niejednokrotnie zniekształconego wyobrażenia o nich. Obraz i istota przestrzeni rozwarstwiają się, zaburzając percepcję, a przesyt mediów i interaktywności prowadzi do zacierania i relatywizowania prawdy o architekturze oraz jej kontekście. Chaos zakodowanych w formach architektonicznych znaczeń ucieka możliwościom ludzkiego postrzegania, a to skutkować może sprowadzaniem architektury do pozbawionego treści szumu.

Słowa kluczowe: cyfrowe zmysły, odbiór wrażeniowy, percepcja znaczeń.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0492-2761 https://orcid.org/0000-0003-0192-7003 https://orcid.org/ 0000-0003-0718-7560
Architecture in the age of digitalisation and coding meanings.

Architecture and context are the inseparable elements of the scene of existence. They determine its nature and its perception. Architecture does not exist without context, and itself creates another context. The progressing digitalisation of reality begins to create a virtual layer, understood in many ways, existing in the non-material space of zeros and ones that build a new global context for a given object. Buildings are no longer recognized in-situ, but through their (often distorted) image. The image and the essence of the space come apart, disturbing perception, and the surfeit of media and interactivity leads to blurring and relativisation of truth about architecture and its context. The chaos of meanings coded in architectural forms escapes human perceptive abilities, and this may result in reducing architecture to meaningless noise.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.B-11
Keywords: digital senses, impressive reception, perception of meanings.

Marcin Charciarek I Politechnika Krakowska, Poland

Architektura pawilonowa – wzorzec czy efemeryda? W stronę elementarności znaczeń.

Bez wątpienia architektura pawilonowa od początku XX wieku stała manifestem architekta i burzy sens historii architektury mówiącej o tym, że architektura podlega trwaniu jednej idei estetycznej, form, materiałów. Ów paradoks nowego „nietrwałego” paradygmatu podlega ciągłej ocenie i dyskusji w ramach poszukiwania odpowiedzi na pytanie - co to jest architektura we współczesności? Jak się wydaje - dla jednych, jest każdą odpowiedzią na temat oryginalności formy - dla innych, poszukiwaniem znaczeń w najprostszych geometriach i w elementarności znaczeń przestrzeni architektonicznej.

Słowa kluczowe: architektura elementarna, architektura pawilonowa, trwałość znaczeń.

ORCID: https://orcid.org/0000-0001-9634-3902
Pavilion architecture – a model or ephemera? Towards an elementarity of meanings.

Undoubtedly, since the beginning of the 20th century, pavilion architecture has become the architect's manifesto and destroys the sense of the history of architecture, which says that architecture is subject to one aesthetic idea, forms, and materials. This paradox of the new, ‘impermanent’ paradigm is based on constant assessment and discussion in pursuit of an answer to the question about what architecture is in the present day. It may seem that some see it as every answer to the originality of form, while to others, a pursuit of meanings in the simplest geometries, in the elementarity of the meanings of architectural space.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.C-01
Keywords: elementary architecture, pavilion architecture, permanence of meanings.

Krystyna Guranowska-Gruszecka I Akademia Finansów i Biznesu Vistula, Warszawa, Poland

Współczesne zasady projektowania urbanistycznego metropolii. Skala planowanych jednostek i różnorodność.

Przedmiotem artykułu jest zwrócenie uwagi czytelników na diametralne zmiany, jakie następują w naszym współczesnym życiu rozwijającej się cywilizacji, co pociąga za sobą konieczność dostosowania się do nich, a nie zawsze to następuje, w Polsce zwykle z opóźnieniem o około 50 lat w stosunku do Europy Zachodniej. W dziedzinie architektury i urbanistyki dotyczy to przede wszystkim rozmieszczenia miejsc zamieszkania w stosunku do lokalizacji miejsc pracy i odpoczynku w rozrastających się gwałtownie metropoliach.

Słowa kluczowe: przekształcenia funkcjonalno-przestrzenne, metropolie, nowe zasady projektowania, transport miejski, różnorodność.

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2901-8936
Contemporary principles of urban design of metropolis. Scale of planned development units and diversity.

The aim of the article is to draw readers' attention to radical changes that occur in the contemporary life of the developing civilization, which entails the necessity to adapt to these changes. Accommodating to these changes is not always successful, whereas in Poland the process usually takes place with a delay of about 50 years, compared to Western Europe. In the field of architecture and urban planning, it is necessary to pay attention to the distribution of places of residence in relation to the location of workplaces and leisure facilities in rapidly growing metropolises.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.C-02
Keywords: functional and spatial transformations, metropolises, new design principles, urban transport, diversity.

Agnieszka Ciepiela I Cracow University of Technology, Poland, Marceli Łasocha I Spatial Planning Office of Krakow, Poland

Rozpraszanie zabudowy a dokumenty planistyczne. Przypadek Gminy Biecz w Polsce.

Miasta na całym świecie rozbudowują swoje przedmieścia, na których zazwyczaj lokalizowane są dzielnice zabudowy jednorodzinnej. Intensyfikacja tego rodzaju inwestycji doprowadziła do zjawiska rozlewania się zabudowy. W ostatnich latach urban sprawl stał się bardzo widoczny również w Polsce i to nie tylko w okolicach dużych ośrodków jak Kraków, Rzeszów czy Warszawa, ale dotknął również mniejszych miejscowości m.in. na południu kraju. Na podstawie analizy wybranego przypadku – Gminy Biecz – położonej u podnóża Karpat, stwierdzono, że dysharmonia przestrzenna, jest silnie związana z polityką gmin. Brak precyzyjnych regulacji prawnych zapisanych w ustawach i rozporządzeniach wykonawczych powoduje, że tereny przeznaczone w dokumentach planistycznych pod zabudowę przekraczają realne możliwości inwestycyjne gmin.

Słowa kluczowe: obszary karpackie, plan miejscowy, planowanie przestrzenne, rozproszenie zabudowy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-3280-4674 https://orcid.org/0000-0002-8574-9453
Urban sprawl and spatial planning documents: the case of the municipality of Biecz, Poland.

Cities all over the world are expanding their suburbs, which typically feature districts comprised of single-family development - urban sprawl. In recent years, urban sprawl has also become highly visible in Poland, not only in the vicinity of large cities like Krakow, Rzeszow or Warsaw, but has also affected several smaller municipalities, e.g. in the south of the country. Based on the case study of the municipality of Biecz, located at the foot of the Carpathian Mountains, it was concluded that spatial disharmony is strongly linked with municipal policy. The lack of precise legal regulations causes areas that are assigned for development in planning documents to exceed the actual development potential of the municipalities themselves.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.C-03
Keywords: Carpathian areas, local spatial development plan, urban sprawl, spatial development conditions and directions study, spatial planning.

Yuliana Petrovska I Lviv Polytechnic National University, Ukraine

Tworzenie elementów strefowych w środowisku miejskim.

Artykuł odzwierciedla lokalizację oficjalnych stref kibica w Kijowie i innych miastach świata w ramach igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata czy mistrzostw Europy w piłce nożnej i innych dyscyplin sportowych, ich lokalizację i umiejscowienie wewnątrz i na zewnątrz. Ujawniają się cechy charakterystyczne i zestaw elementów do ich formowania. Omówiono badania naukowe dotyczące organizacji stref kibica w środowisku miejskim, przedstawiono metody badań naukowych. Przedstawiono rozwiązania z zakresu projektowania środowiska strefy kibica do oglądania zawodów sportowych w ramach zajęć dydaktycznych.

Słowa kluczowe: strefa kibica, środowisko miejskie, małe formy architektoniczne, projekt kursu.

ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8519-7065
Formation of fan zones in the urban environment.

The present article examines the question of organization of official fan zones in Kyiv and other cities of the world during the Olympic Games, World Cup, UEFA European Championship, and other sports events, their location indoors and in open areas. The paper identifies specific features and sets of elements for formation of fan zones, examines scholarly works on the issue of organization of fan zones in the urban environment, describes the methodology of the scientific research, presents pilot projects of design of fan zones for watching sports contests in the course training design.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.C-04
Keywords: fan zone, urban environment, small architectural forms, course design.

Bartłomiej Sroka I Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Kraków, Poland

Zarządzanie informacjami o zagrożeniu ruchami masowymi w polskim systemie planowania przestrzennego.

Informacje o zagrożeniach naturalnych są obowiązkowym elementem opracowań planistycznych w Polsce, taką informacją jest występowanie obszarów narażonych na ruchy masowe ziemi. W pracy przedstawiono regulacje prawne oraz zapisy stosowane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zakres przestrzenny badań obejmuje Małopolskę, regionie o największym udziale osuwisk w skali krajowej. Przeprowadzona dyskusja prowadzi do oceny uwarunkowań prawnych zarządzania ryzykiem w procesie planowania i uzyskania pozwolenia na budowę przez inwestora.

Słowa kluczowe: osuwiska, planowanie przestrzenne, sopo, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6910-3073
Applicativeness of risk information in polish spatial system: landslides in local spatial management plans.

Natural hazards’ information is an obligatory element of planning acts in Poland, such as areas exposed to mass movements and flood occurrence. The paper presents provisions and manners applied in urban planning and design practise in Lesser Poland (Małopolska), region with vast share of landslides in Poland. Discussion leads to evaluation of risk management legal factors in design process, urban planning and accomplishment of building permission.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.C-05
Keywords: landslides, spatial planning, sopo, local spatial development plan.

Adriana Cieślak-Arkuszewska I Lodz University of Technology, Poland

Rzeka w krajobrazie małego miasta. Wybrane zagadnienia.

Przeobrażenia obszarów nadrzecznych stanowią wyzwanie kompetencyjne, są to bowiem działania na styku dwóch form krajobrazu: miejskiego i naturalnego. Wzajemna integracja tych krajobrazów musi odbywać się z pełną świadomością ich dualizmu, odmienności, a także komplementarności i wzajemnego oddziaływania. Artykuł porusza wybrane problemy współczesnych przekształceń w obszarach nadrzecznych małych miast w ujęciu projektowym, przy czym badania koncentrują się na przestrzeniach towarzyszących historycznym centrom. Przedstawione wyniki badań mogą być użyteczne dla projektantów (architektów, urbanistów) poszerzając wiedzę w zakresie gospodarowania przestrzenią na obszarach małomiejskich, a także dla władz miasta. W artykule wyszczególniono bowiem zagadnienia wymagające szczególnej kontroli i pieczołowitości na poziomie podejmowania decyzji wdrożeniowych.

Słowa kluczowe: krajobraz, małe miasto, rzeka.

ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6280-9591
A river in small town landscape. Selected issues.

The transformation of riverside areas poses a competence challenge, as these are activities at the interface between two forms of landscape: urban and natural. Mutual integration of these landscapes must take place with full awareness of their dualism, diversity, complementarity and interaction. The article deals with selected problems of contemporary transformations in the riverside areas of small towns in terms of design, with research focusing on the spaces accompanying historical centres. The presented research results may be useful for designers (architects, urban planners) broadening their knowledge of space management in small towns, and also for municipal authorities. The article lists issues that require special control and care at the level of making implementation decisions.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.D-01
Keywords: landscape, small town, river.

Irina Bembel I NIITAIAG, Russia

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-0876-8244
Novelty in architecture as a factor of its design: a conservative view.

The purposeful attitude towards novelty is a relatively young phenomenon. The attitude to the New as an independent value was shaped initially in the Renaissance (or in the late Middle Ages); it lies in the same channel with the theory of progress. The phenomenon of fashion was gradually formed under its influence and involved into its orbit almost all aspects of life, including art and architecture, one or another degree. The endless need for renewal is defined as one of the main features of modernity as a paradigm (‘modern’ as new, contemporary). What is fashion as a cultural phenomenon, and why did it acquire such great importance precisely in the Modern Times – the epoch of architectural ‘styles’? When does tradition become fashion? How are novelty and freedom, the two main values of the modern paradigm, related? How does the general attitude towards novelty affect the criteria for the aesthetic assessment of contemporary architecture? The category of fashion only recently has become a subject of philosophical reflection, while not affecting the sphere of architecture. In this article, the phenomenon of the New in architecture is considered from the point of philosophical traditionalism. Another starting point of reasoning is the method of the Viennese school of art history, formulated in the phrase “History of art as the history of the spirit”. The religious and philosophical context reveals a fundamentally different approach to the phenomena of novelty and freedom in tradition and modernity and deepens the understanding of the revolution that was carried out in modern architecture. Thus, it helps to substantiate S.O. Khan-Magomedov's idea of two superstyles and refutes the generally accepted point of view, according to which modern architecture directly inherits and evolutionarily develops the achievements of tradition. Taking this idea as a whole, we consider it more broadly – in the sphere of traditional and modern architecture.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.E-01
Keywords: phenomenon of the mew, freedom, philosophical traditionalism, tradition, modern, fashion, superstyles on architecture.

Jan Kurek I A. F. Modrzewski Krakow University, Poland

Dawnych wspomnień czar – architektura willowa Jaśkowej Doliny w Gdańsku-Wrzeszczu.

Wrzeszcz jest jedną z najstarszych dzielnic podmiejskich, którą w 1814 r. przyłączono do Gdańska. W wieku XIX dzielnica uzyskała połączenia kolejowe i tramwajowe i dynamicznie się rozwijała. Zabudowa wiejska szybko ustępowała zabudowie dworkowej, powstawały nowe dzielnice willowe. W malowniczym otoczeniu zalesionych wzgórz powstawały nowe eklektyczne wille wzdłuż ulicy Jaśkowa Dolina. Większość z nich przetrwała II wojnę światową i do dziś oczarowuje nas swoim pięknem.

Słowa kluczowe: Gdańsk-Wrzeszcz, Jaśkowa Dolina, zabudowa willowa.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0853-5312
Charm of past memories – villa architecture in Jaśkowa Dolina in Gdańsk-Wrzeszcz.

Wrzeszcz is one of the oldest suburban districts, incorporated into Gdańsk in 1814. In the nineteenth century, the district gained railway and tram connections and it developed dynamically. Rural buildings quickly gave way to manor houses, new villa districts were created. In the picturesque surroundings of forested hills, new eclectic villas were built along Jaśkowa Dolina Street. Most of them survived World War II and still enchants us with their beauty.

DOI: 10.21005/pif.2020.44.E-02
Keywords: Gdańsk-Wrzeszcz, Jaśkowa Dolina, villa buildings.