Przestrzeń i FORMa | pif59/2024

przestrzeń i FORMa | piF

Journal issues | Numery

Previous issues of the journal
Poprzednie numery

e-ISSN 2391-7725 | ISSN 1895-3247
e-mail: spaceandform@zut.edu.pl

Licencja: CC-BY

CiteFactor 2019/2020: 1.90

Informacja dla autorów

Etyka wydawnicza

Informacja dla recenzentów

---
Deklaracja dostępności

SPACE & FORM NO 59/2024

PRZESTRZEŃ I FORMA NR 59/2024

Full article
Cały artykuł
25

EDITOR | STOPKA REDAKCYJNA

Full article
Cały artykuł
23

TABLE OF CONTENTS | SPIS TREŚCI

ARCHITECTURE & CONSERVATION OF MONUMENTS | ARCHITEKTURA I KONSERWACJA ZABYTKÓW

Full article
Cały artykuł
31

Marta Fąfara | Cracow University of Technology

Autorska redefinicja i klasyfikacja słowa „elewacja”.

Ewolucja słowa elewacja odzwierciedla zmieniające się rozumienie kontekstu oraz funkcji zewnętrznej struktury budynku w dyskursie architektonicznym. Początkowo traktowana jako powierzchnia ochronna i estetyczna, nabrała cech trójwymiarowych, stała się niezależnym bytem, swoim kształtem wpływając na relacje społeczne i przestrzenne w budynku. W artykule zwrócono uwagę na potrzebę bardziej precyzyjnego rozumienia i klasyfikacji pojęcia elewacji. Zaproponowano nowe nazewnictwo: opakowania typu pudełko, folia i wstążka, które najbardziej charakteryzują cechy takie jak: dwustronność, autonomiczność i międzyprzestrzeń. Autorski, nowy podział, skłonić ma do wielowymiarowej dyskusji i refleksji na temat nowego umiejscowienia elewacji: mniej w budynku a bardziej w relacji z otoczeniem.

Słowa kluczowe: elewacja, opakowanie, kontekst.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8014-0542
Authorial redefinition and classification of the word “Elevation”.

The evolution of the word "elevation" reflects the changing understanding of the context and the external function of the building structure in architectural discourse. Initially treated as a protective and aesthetic surface, it has acquired three-dimensional characteristics, becoming an independent entity that influences social and spatial relationships within the building. The article emphasizes the need for a more precise understanding and classification of the concept of elevation. A new nomenclature has been proposed: packing box, foil and ribbon, most characterized by attributes such as two-sidedness, autonomy and in-betweenness. The author's new division is expected to encourage a multidimensional discussion and reflection on the new placement of the facade: less in the building and more in relation to the environment.

DOI: 10.21005/pif.2024.59.B-01
Keywords: elevation, packaging, context.

Full article
Cały artykuł
19

Ewa Stankiewicz – Świniarska | Szkoła Doktorska Politechniki Warszawskiej

Wpływ organizacji pracy na rozwój architektury biurowej od czasów tayloryzmu do pandemii covid-19.

Na podstawie rysu historycznego, w artykule zostanie przedstawiony wpływ organizacji pracy naprojektowanie architektury biurowej od epoki Tayloryzmu aż do czasów Covid – 19. Intensywne zmiany w strukturze firm oraz zmieniające się wymogi i oczekiwania pracodawców i pracowników wymuszają zmienne warunki otoczenia, a co za tym idzie ciągły proces unowocześniania budynków biurowych. Takie działanie powoduje szybkie starzenie się istniejących obiektów powodując gospodarkę liniową zamiast cyrkularnej, wymuszając jednocześnie powstawianie nowych budynków zamiast adaptacji istniejących. Celem analizy historycznej i porównawczej jest wykazanie potrzeby projektowania elastycznych struktur i form budowlanych, które mogą realnie odpowiadać na potrzeby nowych najemców w rozpoczętej IV rewolucji industrialnej.

Słowa kluczowe: budynek biurowy, COVID-19, elastyczne struktury, gospodarka cyrkularna, organizacja pracy.

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-4593-8855
The influence of work organization on the development of office architecture from the time of taylorism to the covid-19.

Based on historical outline, the article will present the influence of work organization on the design of office architecture from the Taylorism to Covid-19. Intensive changes in the structure of companies and evolving expectations of employers and employees, impose variable environmental conditions, necessitating a process of modernizing office buildings. Such actions lead to promoting a linear economy instead of a circular one, prompting the construction of new buildings rather than adapting existing ones. The goal of historical and comparative analysis is to demonstrate the need for designing flexible structures that can realistically meet the needs of the IV Industrial Revolution.

DOI: 10.21005/pif.2024.59.B-02
Keywords: COVID-19, circular economy, elastic structures, office building, organization of work.

Full article
Cały artykuł
24

Dominika Strzałka-Rogal | Cracow University of Technology, Poland

Renowacja zabytkowej, drewnianej stolarki okiennej jako odpowiedź na wyzwania współczesności.

Przedmiotem badań są zagadnienia renowacji zabytkowej stolarki okiennej w budynkach publicznych oraz mieszkalnych w Polsce. Rozważania opierają się na przykładach okien drewnianych,których zachowanie stanowi podstawę podczas prowadzenia prac konserwatorskich. W opracowaniu przedstawiono podsumowanie metod badania stanu istniejącego okna, które poprzedzają proces renowacji. Wskazano także na istotną rolę odnowienia stolarki okiennej w kontekście jej całkowitego wpływu na środowisko. Przy prawidłowej naprawie i modernizacji, stare okna można zazwyczaj doprowadzić do stanu porównywalnego z nowymi, a takie podejście jest zrównoważone na wielu poziomach. Praca odpowiada na pytanie dlaczego, w jaki sposób i w jakim stopniu warto odnawiać oryginalnie zachowane okna. Celem artykułu jest wskazanie właściwego kierunku, który należy przyjąć podczas praktyki modernizacji oraz sformułowanie wytycznych stanowiących punkt wyjścia do szczegółowych rozważań.

Słowa kluczowe: dziedzictwo, okna historyczne, zabytek, zrównoważony rozwój.

ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6437-048X
Renovation of historic wooden window frames as an answer to the challenges of the modern time.

The subject of the research is the restoration of historic window frames in public and residential buildings in Poland. The considerations are based on examples of wooden windows, the preservation of which is the basis when carrying out conservation work. The paper presents a summary of methods for examining the existing condition of the windows, which precede the renovation process. It also points out the important role of the restoration of window joinery in terms of its total environmental impact. When properly repaired and upgraded, old windows can usually be brought to a condition comparable to new windows, and this approach is sustainable on many levels. The paper answers the question of why, how and to what extent it is worth renovating original preserved windows. The aim of the paper is to point out the right direction to take when practicing refurbishment of historic windows and to formulate guidelines as a starting point for detailed considerations.

DOI: 10.21005/pif.2024.59.B-03
Keywords: in alphabetical order – heritage, historical windows, renovation, sustainability.

URBAN AND REGIONAL PLANNING | URBANISTYKA I PLANOWANIE PRZESTRZENNE

Full article
Cały artykuł
20

Aneta Synowiec | Crakow University of Technology

Mosty piesze parku rzeki Wisły a dokumenty planistyczne. Przykład Krakowa.

W niniejszym artykule przedstawiono analizy zapisów dokumentów planistycznych w zakresie lokalizowania mostów pieszych w przestrzeni śródmiejskiej Krakowa. Akcent położono na „zielono-niebieski” korytarz Parku Rzeki Wisły. Główny cel artykułu to określenie roli dokumentów planistycznych w procesie konfigurowania i lokalizowania mostów pieszych. W podsumowaniu autorka rekomenduje wytyczne dla narzędzi polityki przestrzennej i urbanistyki operacyjnej.

Słowa kluczowe: miejscowy plan, most pieszy, park rzeczny, urbanistyka, zrównoważona mobilność.

ORCID: https://orcid.org/0009-0005-2437-9312
Footbridges of the Vistula river park and planning documents. The case of Krakow.

This article presents an analysis of the provisions of planning documents regarding the location of footbridges in the downtown area of Krakow. The emphasis was placed on the "green-and-blue" corridor of the Vistula River Park. The main goal of the article is to determine the role of planning documents in the process of configuring and locating footbridges. In the summary, the author recommends guidelines for spatial policy tools and operational urban planning.

DOI: 10.21005/pif.2024.59.C-01
Keywords: footbridge, local plan, river park, sustainable mobility, urban planning.

Full article
Cały artykuł
29

Alicja Świtalska | West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland

Metoda wartościowania rozwoju przestrzennego.

Metoda Wartościowania Rozwoju Przestrzennego została opracowana w ramach pracy doktorskiej. Jest ona częścią doktoratu, który obejmuje również inne aspekty rozwoju przestrzennego. Metoda Wartościowania Rozwoju Przestrzennego ocenia jakość przestrzeni na określonym obszarze (miasto, wieś, inny wybrany obszar). Uwzględnia czynniki takie jak zieleń, oświata, warunki mieszkaniowe, kultura i zagrożenia, dobrane ze względu na wieloaspektowy rozwój przestrzeni zurbanizowanej. Dzięki opisywanej metodzie można ocenić ogólną kondycję terenu pod względem kluczowych aspektów dla polityki przestrzennej i uwarunkowań środowiskowych. Metoda pozwala na elastyczny wybór czynników w zależności od potrzeb analizy i porównanie danych z różnych lat. Jest ona łatwa w aplikacji i umożliwia ocenę zarówno obecnych, jak i prognozowanych strategii rozwojowych.

Słowa kluczowe: analiza terytorialna, jakość przestrzeni, rozwój przestrzenny, urbanistyka.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0790-2563
The spatial development valuation method.

The Spatial Development Valuation Method was developed as part of a doctoral dissertation. It is a component of the dissertation, which also encompasses other aspects of spatial development. The Spatial Development Valuation Method assesses the quality of space in a specific area (city, village, or other selected area). It considers factors such as green areas, education, housing conditions, culture, and hazards, selected due to the multifaceted development of urbanized space. This method allows for the evaluation of the overall condition of the area in terms of key aspects relevant to spatial policy and environmental conditions. The method enables the flexible selection of factors based on the needs of the analysis and the comparison of data from different years. It is easy to apply and allows for the assessment of both current and projected development strategies.

DOI: 10.21005/pif.2024.59.C-02
Keywords: spatial analysis, spatial development, spatial quality, urban planning.

LANDSCAPE | KRAJOBRAZ

Full article
Cały artykuł
21

Katarzyna Zabielska, Izabela Myszka | Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Poland

Upamiętnienia i pomniki.

Artykuł porusza temat miejsc upamiętniania w krajobrazie. Autorki definiują i charakteryzują te przestrzenie, opierając się na przeglądzie literatury oraz analizie znanych przykładów miejsc pamięci i pomników. Badania uwzględniają lokalizację, kontekst krajobrazowy, układ przestrzenny, formę, znaczenie oraz dyskurs społeczny. W miejscach pamięci istotne są kompozycja, rzeźba terenu, układ komunikacji i zieleni, a także elementy dekoracyjne i funkcjonalne. Celem artykułu jest wskazanie różnic między różnymi formami upamiętniania oraz zdefiniowanie momentu, w którym pomnik staje się miejscem pamięci. Miejsce pamięci to urządzony fragment krajobrazu, w którym centralną rolę odgrywa pomnik z towarzyszącymi mu elementami dekoracyjnymi i funkcjonalnymi. Jest to przestrzeń nadbudowana na formie pomnika, która umożliwia człowiekowi przebywanie, kontemplację i celebrowanie rytuałów pamięci, a warunkiem ich odbywania jest odpowiednio zaaranżowana przestrzeń, dostosowana do potrzeb użytkownika.

Słowa kluczowe: miejsce pamięci, pamięć, pomnik, krajobraz.

ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2422-268X https://orcid.org/0000-0002-8820-4053
Memorials and monuments.

This article addresses the topic of memorials in landscape. The authors define and characterise these spaces, based on a literature review and an analysis of common examples of places of remembrance and monuments. The research considers location, landscape context, spatial arrangement, form, meaning and social discourse. In memorial spaces, composition, landscaping, layout of communication and greenery, as well as decorative and functional elements are crucial. The aim of this article is to indicate the differences between the various forms of commemoration and to define the moment at which a memorial becomes a place of remembrance. A memorial space is an arranged piece of landscape in which the central role is played by a memorial with its accompanying decorative and functional elements. It is a space superimposed on the form of the memorial that allows people to dwell, contemplate and celebrate the rituals of remembrance, and the condition for these to take place is a suitably arranged space, adapted to the needs of the users.

DOI: 10.21005/pif.2024.59.D-01
Keywords: memorial site, memory, memorial, landscape.

HISTORY | HISTORIA

Full article
Cały artykuł
16

Jan Kurek | Professor emeritus of the Cracow University of Technology, Poland

Ruina(cja) czy odbudowa – dylematy zamków Krzyżtopór, Bobolice, Mirów i Korzkiew.

W Polsce, po dziejowych zawieruchach, zachowały się liczne ruiny obronnych zamków. Duża ich grupa istnieje na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Dziś problematycznym jest pytanie czy zamki te odbudowywać, czy też pozostawiać jako tzw. “trwałą ruinę”? Pytanie to trzeba postawić także w sprawie dalszych losów wspaniałej rezydencji magnackiej zamku Krzyżtopór w Ujeździe przez lata uznawanego za trwałą ruinę. Czy na takiej „przyszłości” i losie naszych zabytków nam zależy?

Słowa kluczowe: odbudowa, rekonstrukcja, trwała ruina, zamki.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0853-5312
Ruination or reconstruction: dilemma of Krzyżtopór, Bobolice, Mirów and Korzkiew castles.

After a tumultuous history, numerous ruins of fortified castles have survived in Poland. There is a large number of them in Jura Krakowsko-Częstochowska. Today, the question whether to rebuild these castles or to leave them as 'permanent ruins', is a problematic one. This question also needs to be asked concerning the future fate of the grand magnate residence of Krzyżtopór castle in Ujazd, which has been considered a permanent ruin for many years. Do we want such a 'future' and fate for our monuments?

DOI: 10.21005/pif.2024.59.E-01
Keywords: castles, rebuilding, reconstruction, permanent ruin.

Full article
Cały artykuł
26

Jan Kurek, Jerzy Silberring | Professor emeritus of the Cracow University of Technology, Professor emeritus of the AGH, Cracow

Architekci i artyści w jednym.

Architektura to nie tylko techniczne wykonanie projektu; jest to jednocześnie akt tworzenia czegośnowego, a więc posiada wszelkie cechy sztuki. Poza samą formą i konstrukcją, architekt analizuje i uwzględnia przecież otaczające elementy krajobrazu, kolorystykę, funkcjonalność i aspekty środowiskowe. Uniwersytety mają świadomość tego procesu i już na egzaminie wstępnym przyszły student musi wykazać się umiejętnością rysowania odręcznego, a więc swoistym spoiwem pomiędzy formą, jej funkcjonalnością, estetyką i sztuką. Tutaj skupimy się na architektach i ich osiągnięciach artystycznych wykraczających poza ich główne zainteresowania profesjonalne, dla podkreślenia potrzeby wyrażania alternatywnych aspektów ich kreatywności – potrzeby uzewnętrznienia swojej artystycznej wrażliwości i związanych z nią własnych emocji.

Słowa kluczowe: architektura, konstrukcje, malarstwo, sztuka.

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-0853-5312 https://orcid.org/0000-0002-4362-8362
Architects and artists in one.

Architecture is not just the technical execution of a project; it is at the same time the act of creating something new, so it has all the characteristics of art. After all, in addition to the form and construction itself, the architect analyzes and takes into account the surrounding landscape elements, colors, functionality and environmental aspects. Universities are aware of this process, and already in the entrance exam the prospective student must demonstrate the ability to draw freehand, thus a kind of bond between form, its functionality, aesthetics and art. Here we will focus on architects and their artistic achievements beyond their main professional interests, for the sake of emphasizing the need to express alternative aspects of their creativity - the need to externalize their artistic sensitivity and their own emotions related to it.

DOI: 10.21005/pif.2024.59.E-02
Keywords: architecture, art, painting, structures